De boekenweggeefkast
Boeken, voor sommige mensen geliefde gebruiksobjecten, vormen van toegepaste kunst, portalen naar andere werelden. Voor anderen, bundels papier met letters, soms moeilijk te ontcijferen, vooral saai. Ze zijn ze liever kwijt dan rijk.
Binnen de KB: Nationale Bibliotheek staat op de derde verdieping, verstopt tussen de vergaderzalen en kantoren van productowners, marketeers, scrum masters en HR managers, een boekenkast. Een kleine boekenkast met daarin drie planken, vaak niet eens volledig gevuld, vol met afgedankte gebonden bundels van papier. Het is de weggeefkast.
Vandaag liep ik langs deze weggeefkast en tot mijn verbazing stonden daarin een prachtig exemplaar van 10.000 Jaar Geschiedenis der Nederlanden. Een oranje band van quarto formaat met vergeelde pagina’s en een koffievlek op de snede, vierhonderdenvijfendertig pagina’s dik. Prachtig mooi. Waarom staat een bijzonder exemplaar als dit in deze kast? Ik laat mij deze vraag niet twee keer stellen. Het boek ligt inmiddels thuis, tussen de rest van de verzamelde afdankertjes, geveilde banden, exclusieve uitgave, geïmporteerde edities en goedkope paperbacks. Precies waar het thuishoort.
Stuk voor stuk elitaire en
waarschijnlijk onjuiste snobistische verklaringen.
Wat maakt het nu dat de één het boek uit de kast wil pakken, terwijl de ander er straal aan voorbij zou lopen? Is het desinteresse, een minachting voor het geschreven woord, onbegrip voor het werk dat er achter iedere pagina schuilgaat, onwetendheid? Stuk voor stuk elitaire en waarschijnlijk onjuiste snobistische verklaringen. Eerlijk gezegd, geen idee. Laten we de verschillende verklaringen samen eens verder gaan ontleden.
Desinteresse. Een gebrek aan belangstelling, ongeïnteresseerdheid, onverschilligheid. Geen fuck geven. Misschien wel de meest logische verklaring van allen om voorbij een boekenweggeefkast te lopen. Het is toch niet mogelijk om overal geïnteresseerd in te zijn? Je kunt toch niet verwachten, om even het voorbeeld van 10.000 jaar Geschiedenis te gebruiken; dat iemand diep in de nacht op een donderdagavond wakker ligt, zich afvragend wie nu die eerste man of vrouw was die voet zette op de toen nog niet bestaande Nederlandse bodem? Het is ergens wel begrijpelijk. Soms heb je gewoon belangrijkere dingen te doen.
Minachting voor het geschreven woord. Een hekel hebben aan boeken, lezen is stom en vooral de bezigheid van saaie mensen. Waarom zou je überhaupt nog schrijven, ChatGPT kan toch alles net zo goed? Je probeert je in te leven in dit gedachtegoed. Het blijkt toch lastiger dan in het eerste opzicht lijkt. Ik heb weinig woorden over voor mensen met een minachting voor het geschreven woord. Ik ga er dan ook maar een miniem aantal aan besteden: naar mijns inziens komt dit standpunt toch veelal voort uit onwetendheid.
Onwetendheid is niemands schuld. Maar toch...... Toch verdienen mensen blaam.
Onwetendheid, onkunde, de afwezigheid van kennis met betrekking tot een onderwerp. Nu dit, dit is een volkomen begrijpelijke en sympathieke legitimering voor het nemen van grote en snelle stappen langs de boekenweggeefkast. Onwetendheid is niemands schuld. Maar toch...... Toch verdienen mensen blaam. Natuurlijk niet de onwetenden, wat heeft het nu voor zin om iemand te straffen voor een misdadigheid waarvan hij niet eens weet dat hij deze heeft gepleegd? Nee, juist iedereen daaromheen verdient blaam. Want aan deze persoon is het volgende nog niet duidelijk uitgelegd.
Voordat het geschreven woord werd uitgevonden werd kennis oraal overgedragen, van generatie op generatie. Ik hoef menig lezer niet te vertellen hoe moeilijk het is om gehoorde kennis, zonder dat deze vertroebelt, succesvol over te dragen aan een ander. Laat staan als hier meerdere jaren of decennia overheen gaan. Nee, het geschreven woord heeft de wereld veranderd. Van Spijkerschrift en Hiëroglief tot Linear B en het Alfabetisch Schrift. Allen hebben zij het mogelijk gemaakt om kennis op een systematische en accurate wijze over te brengen over een tijdsbestek van meerdere duizenden jaren. Het geschreven woord is het fundament waar onze samenleving op is gebouwd. Zonder de kennis van onze voorouders zouden we nergens zijn. He-le-maal nergens.
het geschreven woord is kennis. En kennis is macht.
En nu kun je denken, boeiend, het zal allemaal wel. Ik blijf lekker langs die boekenweggeefkast lopen. Maar helaas voor jou, lieve lezer die dit misschien denkt: het geschreven woord is kennis. En kennis is macht. En als jij niet over deze macht beschikt, hier niet geïnteresseerd in bent, of hier zelfs minachting voor hebt, dan maak je het erg moeilijk voor jezelf. Want van jou lieve lezer, is het gemakkelijk om misbruik te maken. En de mensen die macht hebben, die begrijpen dit maar al te goed.
Enfin, heerlijk snobistisch allemaal weer. Boeken zijn interessant. Ga wat lezen. En het allerbelangrijkst: sta eens een keertje stil voor die boekenweggeefkast.
Boeken, ik ben ze liever rijk dan kwijt.